McLuhan: Araç mesajdır ve Küresel Köy

Araç mesajdır (Medium is the massage)

 

Marshall McLuhan'ın Medyayı Anlamak (Understanding Media) adlı çalışması ile başlayan gizemli paradoksun adı: Araç Mesajdır. Bu ifade internette araştırıldığında bütün yollar McLuhan'a çıkmaktadır. Bir çok kişi burada aracın kitle iletişim araçları (radyo, TV, internet, basın vs.) olduğunu varsaymıştır ve mesajı da içerik veya bilgi olarak düşünmüşlerdir. Bu iki varsayım bir araya geldiğinde insanları yanlış bir sonuca götürmektedir. Bu durumda iletişim kanalı içeriğin yerine geçmekte ve McLuhan'a göre bilgi içeriği önemsiz görünmektedir. Böyle bakıldığında araç mesaj olamazdı, mesaj araç olurdu. McLuhan anlamı net bir şekilde ifade etmedi ve insanlığın bu ifadeyi anlamak için yolcuğu başladı.

 

Bir yenilik yarattığımızda, bu bir düşünce ya da icat da olabilir, bunun özellikleri açık bir şekilde ifade edilir. Genelde bunu ne yapacağını, neye eğilimli olduğunu veya ne ile yer değiştirdiğini, avantajlarını, dezavantajlarını biliriz. Bu yenlik ortaya çıktıktan uzun bir süre sonra geriye baktığımızda daha önce hiç farkına varamadığımız etkilerinin de olduğunu fark ederiz. Bu etkilere çoğu zaman "öngörülemeyen sonuçlar" demek yerine "istenmeyen sonuçlar" demek eğilimindeyizdir.

Öngörülemeyen sonuçların çoğu toplumda ve kültürde planlamalarımızda dikkat etmediğimiz durumlar oluşturur. Bu tarihsel, kültürel ve dinsel emsalleri bir sinsile gibi etkilemektedir. Bu dinamik süreçler bizim kavramlarımızla karşılaştırıldığında tamamıyla açık değildir. İnsanlar arasındaki etkileşimi ve daha geniş anlamda tüm toplumu usulca etkilemektedir. Tek kelimeyle yeryüzü farkına varmadığımız her şeyi içine almaktadır.

 

İnsanoğlu genellikle bir şey değiştiğinde bir şeylerin farkına varmaktadır ve önemli olan farkına varılan şeydir. McLuhan'a göre "mesaj", dokunun, hızın veya ölçünün değişimidir ve mesaj sayesinde yeni bir buluş veya yenilik "insanların işleri ile tanışır". Mesaj, bir içerik ya da yeniliğin kullanımı değildir. İnsanlar arası ilişkilerde değişim yeniliği getirmektedir. Dolayısı ile mesajın tiyatral üretimi, müzik veya oyun üretimi değildir, örneğin üretimi destekleyen turizmdeki bir değişimdir. Belirli bir tiyatral üretim durumunda mesaj, oynanan aracın sonuçlarından doğan ve dinleyicilerin bir parçası olan faaliyetlerde veya davranışlardaki değişimdir ve bu değişim, genel olarak, tiyatral üretim aracından oldukça uzaktır. Benzer şekilde mesaj, haber yayını değildir, örneğin hırsızlığa karşı toplum davranışlarında oluşan değişimdir ya da korkudur. McLuhan mesajı, apaçık ortada olana bakmak ve apaçık ortada olamayan değişimleri veya görünür etkilerini araştırmaktır.

 

McLuhan aracı "bizim  herhangi bir uzantımız" olarak tanımlamaktadır. Ona göre çekiç, kolumuzun bir uzantısı, tekerlek bacaklarımızın ve ayağımızın bir uzantısıdır. Her biri vücudumuzla kendi başımıza yaptıklarımızdan daha fazlasını yapabilmemiz için bizi etkinleştirmektedir. Benzer şekilde dil aracı, düşüncelerimizi zihnimizden alıp diğerlerine uzatmaktadır. Düşüncelerimiz bireysel algı deneyimlerimizin bir sonucu, konuşma duygularımızın dışa vurumu olduğu gibi duygularımız dünyayı zihnimize getirir, konuşma algısal olarak şekillenen zihnimizi dünyaya aktarır. McLuhan'a göre araç, değişimi meydana çıkaran şeydir. Bazı değişim türleri, kurguladığımız veya yarattığımız her şeyden meydana gelmektedir; buluşlarımız, yeniliklerimiz, düşüncelerimiz, ideallerimiz McLuhan'ın araçlarıdır.

"Araç mesajdır" ifadesi toplumsal ve kültürel koşullardaki değişimi gösteriyor ki yeni bir mesajın varlığı yeni bir aracı etkilemektedir. Dolayısı ile yeni bir araç, herkes tarafından bilinmeden tanımlanabilir ve bu süreç bazen yıllar alabilmektedir. Eğer yeni bir aracın toplumumuza veya kültürümüze zarar verebileceğini keşfedersek, etkileri yayılmadan önce bu yeniliğin gelişimini ve evrimin etkileme şansımız olabilir.

McLuhan bize bu ifade ile kısaca "değişimin üzerindeki kontrolün, değişimle birlikte hareket etmediğini, onun ilerisinde hareket ettiğini, öngörünün ise gücün yönünü değiştirmeyi ve onu kontrol etmeyi sağladığını" hatırlatmaktadır.

Küresel köy (Global village)

Marshall McLuhan küresel köy ifadesini ilk olarak 1920'lerde radyonun insanlar arasında samimi bir iletişim oluşturması ve insan deneyimlerini hızlı bir şekilde iletmesinden kaynaklı insanlığa etkisini tanımlamak için kullanmıştır. Günümüzde bu ifade insanlara "gerçeğe yaklaşmak, sonunda başarı elde edilen nokta" gibi anlamlar çağrıştırmaktadır. Bir insan çevreden kopuk bir şekilde bir şeyleri görebiliyorsa ve bu diğer bir çevrenin içeriği olabiliyorsa bu durum bu ifadenin (küresel köy) bir sonucudur. Çünkü McLuhan'a göre yeni bir şey görünür olduğunda kendisi üzerinde genel bir kontrolü olmaktadır.

McLuhan, özellikle elektronik iletişimin yaygınlaşmasıyla birlikte, dünyanın küçük bir topluluk gibi olacağına inanmıştır. Örneğin, dünyanın pek çok farklı yerindeki insanlar, televizyon programları yoluyla aynı haber ve olayları izlemektedir.
 

Kaynak:
Global Village http://projects.chass.utoronto.ca/mcluhan-studies/v1_iss2/1_2art2.htm

Küresel Köy http://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCresel_k%C3%B6y

 

Federman, M. (2004). What is the Meaning of the Medium is the Message? Ziyaret tarihi:15.05.2015

http://individual.utoronto.ca/markfederman/MeaningTheMediumistheMessage.pdf.